Giới thiệu
Doanh nghiệp dẫn dắt (leading firms) giữ vai trò trung tâm trong nâng cao năng suất, đổi mới sáng tạo và hội nhập toàn cầu. Báo cáo này phân tích thực trạng Việt Nam, so sánh kinh nghiệm quốc tế và đưa ra hàm ý chính sách nhằm hình thành đội ngũ doanh nghiệp có sức cạnh tranh khu vực và quốc tế.
Thực trạng Việt Nam
-
Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp 46% GDP, 30% nguồn thu NSNN, tạo việc làm cho 85% lao động giai đoạn 2016–2021.
-
Đóng góp thuế TNDN của tư nhân đạt 34,1%, cao hơn doanh nghiệp nhà nước (27,7%).
-
Vốn đầu tư xã hội từ tư nhân tăng từ 51,3% (2016) lên 59,5% (2021), duy trì 50–60% tổng đầu tư.
-
Tuy nhiên, số tập đoàn nội địa quy mô lớn còn ít, năng lực R&D thấp (chi cho nghiên cứu chỉ chiếm khoảng 0,5% doanh thu, so với 3–5% ở tập đoàn toàn cầu).
-
Việt Nam đặt mục tiêu đến 2030 có 2 triệu doanh nghiệp, trong đó ít nhất 70 doanh nghiệp vốn hóa >1 tỷ USD và 120 doanh nghiệp doanh thu >1 tỷ USD.
Kinh nghiệm quốc tế
-
Hàn Quốc: 5 chaebol (Samsung, Hyundai, LG, Daewoo, SK) từng tạo ra 50% GDP quốc gia vào thập niên 1990.
-
Đài Loan: phát triển ngành bán dẫn với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ nhà nước; đến nay có hơn 30 doanh nghiệp thống trị toàn cầu trong lĩnh vực công nghệ.
-
Singapore: thu hút FDI chiến lược, đồng thời hỗ trợ SME tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
-
Mỹ, Đức: nhấn mạnh đổi mới sáng tạo và vai trò chính phủ trong khắc phục thất bại thị trường, đặc biệt ở ngành công nghệ cao.
Thảo luận
-
Doanh nghiệp dẫn dắt tạo tác động lan tỏa qua chuỗi cung ứng, nâng chuẩn chất lượng và đào tạo nguồn nhân lực.
-
Thiếu chính sách riêng cho doanh nghiệp dẫn dắt khiến khu vực tư nhân Việt Nam chưa vươn lên ngang tầm quốc tế.
-
Kinh nghiệm Đông Á cho thấy chính sách công nghiệp có chọn lọc, kết hợp FDI và phát triển nội lực là then chốt.
Hàm ý chính sách
-
Xây dựng khung chính sách riêng cho doanh nghiệp dẫn dắt, coi đây là đột phá chiến lược để vượt bẫy thu nhập trung bình vào 2045.
-
Thúc đẩy R&D và đổi mới sáng tạo, nâng chi cho nghiên cứu lên tối thiểu 2–3% doanh thu đối với tập đoàn lớn.
-
Hoàn thiện thị trường vốn và quỹ đầu tư mạo hiểm, hỗ trợ các tập đoàn nội địa.
-
Tăng cường hợp tác công – tư, kết nối doanh nghiệp lớn với SME trong chuỗi giá trị.
-
Xây dựng một số tập đoàn đầu ngành trong công nghệ số, năng lượng tái tạo, bán dẫn và nông nghiệp công nghệ cao.
Kết luận
Để đạt mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào 2045, Việt Nam cần phát triển đội ngũ doanh nghiệp dẫn dắt đủ tầm khu vực và quốc tế. Chính sách công nghiệp chọn lọc, cùng với thể chế cạnh tranh minh bạch, là chìa khóa để hình thành các tập đoàn nội địa mạnh, góp phần nâng cao năng suất, hội nhập và phát triển bền vững.
